06 ŞUBAT 2023’de 10 ilimizi önemli şekilde etkileyen şiddeti çok büyük bir deprem yaşadık. Üzüntümüz çok büyük. Tüm Türkiye’nin doğrudan veya dolaylı olarak bu bölgeye acil olarak yardım etmesi çok önemlidir. Kayıplarımız için başsağlığı ve yaralılarımız için acil şifalar diliyoruz.
Deprem çocukları da önemli bir şekilde etkiler ve değiştirir. Çocuklar nasıl etkilenirler ve hangi belirtiler oluşur kaleme almak istedik:
- İlk tepkiler dona kalma, korku, panik, konuşamama, altını ıslatma, kalp atımında artma, ağlama, yakınlarına yapışma ve onlardan ayırılamama ve şaşkınlık olabilir.
- Günler içinde gelişen tepkiler, yaşadığı depremi görsel ve işitsel olarak tekrar tekrar yeniden yaşıyormuş gibi hissetme veya düşünme, depremle ilgili konuşmalarda artma ve bununla ilgili sorular sorma, oyunlarında deprem oyunlarını oynama.
- Yakınlarından ayrılamama, ayrılma durumunda ağlama protesto etme, sinirlilik, öfke kontrolünde bozulma ve panik yaşama.
- Uykuya geçmede güçlük, uykuda bölünme, erken uyanma, uykuda depremle ilgili veya hiç ilgisi olmayan kâbuslar (ör. Canavarlar vb) görme.
- İştah değişikleri
- Korkularının ve kaygılarının artması (depremden ilgisiz olabilir ör. hırsız, canavar), güvensizliğin artması, küçük sesler ile irkilme, çoğu kez tetikte olma.
- Olumlu duygularda azalma ve bunları yaşamada sınırlılık (ör. mutluluk, neşe), duygusal küntleşme, sevme becerisinin azalması, duygularındaki coşkulu olmanın azalması, neşede azalma, depresif görünüm, apatik görünüm, olumsuz duygular geliştirme (ör. suçluluk, utanç).
- Binalara girmeye korkma, tedirginlik, depremi hatırlatan her şeyden kaçınma; depremi düşünmek istememe, hatırlamak istememe
- Gerileme belirtilerinin başlaması: altını ıslatmaya başlama, kekemelik, ilgi çekme isteği, huysuzluk ve hırçınlık ve yakınlarından ayrılamama.
- Huzursuzluk, sinirlilik, öfkesini kontrol edememe, hareketlilikte artma, konsantrasyonda bozulma, dikkatsiz davranışlar ve kendine zarar verme
- Özellikle gençlerde, derealizasyon (yaşama yabancılaşma, gerçek olmayan, hayal dünyasında gibi, mekanik bir yaşamda gibi hissetme), depersonalizasyon (kendisine yabancı hissetme)
- Yaşadıklarının bir kısmını veya tamamını hatırlayamama
- Kendisiyle, yaşamla, insanlar ile ilgili çarpık düşünceler geliştirme (ör. Yaşam tamamıyla güvenilmez, her şey çok kötü)
- Sevdiği etkinlikleri artık yapmama
- İnsanlara yabancı hissetme onlardan ayrışma
DEPREMİ YAŞAYAN ÇOCUKLARA NASIL MÜDAHALE EDİLMELİDİR?
- Özellikle okul öncesi çocuklarda, ne olduğu ile farkındalığı yoksa depremi tanımlayınız. Yerin sallanmasına bağlı binalar yıkıldı. Binaların yıkılmasına bağlı bazı insanlar binaların altında kaldı, onları çıkarmaya çalışıyoruz.
- Güven verici, anlaşılır, yaşına uygun ve doğru bilgiler veriniz. Doğru olmayan bilgilerden kaçınınız.
- Duygusal yakınlık gösteriniz; gerekli gördüğünüz durumlarda sarılabilirsiniz.
- Mümkün olan en kısa sürede yakınlarına (mümkünse anne babası veya kardeşlerine) ya da tanıdığı kişilere ulaştırınız.
- Fiziksel olarak yaralanmış ise ilk yardımını yapınız. Hekime ulaşmasını sağlayınız.
- Fiziksel ihtiyaçlarını gideriniz (giyinme, ısınma, yeme vb).
- Ağladığı veya depremle ilgili konuştuğu durumlarda konuyu kapamaya çalışmayınız; sabırla ve anlayabileceği cümleler ile doğru bir şekilde bilgi veriniz.
- Suçlayıcı olmayınız.
- Yukarıdaki belirtiler oluşmuşsa bir psikolog veya psikiyatriste ulaştırınız.
- Merkezimiz depremden etkilenenlere yüz yüze veya online ücretsiz hizmet verecektir. Ulaşmak için 0544 8178085’de randevu alabilirsiniz.
Prof. Dr. Özgür YORBIK
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzm.