Ne Aramıştınız ?
  • Çalışma Saatleri : 10:00 ~ 19:00

KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU (FONOLOJİK BOZUKLUK, ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU)

KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU (FONOLOJİK BOZUKLUK, ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU)

KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU (FONOLOJİK BOZUKLUK, ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU)

Prof. Dr. Özgür YORBIK

Çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı

Konuşma, dilin sözel olarak üretimidir. Konuşma, beyinin yönetiminde, solunum, larengeal, velofarengeal ve ağız yapılarının (ör. dişler, dil, dudaklar) koordineli bir şekilde çalışması ile oluşur. Konuşma bozuklukları, izole bir şekilde görülebilir veya dil bozuklukları ile birlikte olabilir. Artikulasyon bozuklukları dilin özgül seslerini üretmede güçlüklerle karakterize motor (konuşma kasları ile ilgili) konuşma bozukluklarıdır.

Normalde 1 yaşındaki bir çocuk en az bir kelime söyleyebilir. İki yaşındaki çocuk iki kelimeli cümleler; 3 yaşındaki çocuk 3 kelimelik cümleler oluşturabilir. Bu alandaki gelişim basamakları, DİL, KONUŞMA VE İLETİŞİM BOZUKLUKLARI başlıklı yazıda, Tablo 1’de; değerlendirilme ve müdahale edilmesini gösteren durumlar ise Tablo 2’de verilmiştir.

Çocuğun konuşmasının anlaşılırlık düzeyi yaşı arttıkça artar:

  • 1 yaş çocuğunun konuşmasının %25’ i anlaşılırdır.
  • 2 yaş çocuğunun konuşmasının %50’ si anlaşılırdır.
  • 3 yaş çocuğunun konuşmasının %75’ i anlaşılırdır.
  • 4 yaş çocuğunun konuşmasının %100’ ü anlaşılırdır.

Çocukların küçük bir kısmında, bazı seslerin çıkarılması 8 yaşına kadar mümkün olur. Ancak konuşma hala anlaşılmaz ise konuşma sesi bozukluğu ayırıcı tanılardan birisi olmalıdır. Konuşma sesi bozukluğu, konuşma seslerinin çıkarılmasındaki yetersizliklerden dolayı konuşmanın anlaşılırlığında ve sözel iletişimde güçlükler ile karakterizedir.

Konuşma seslerinin üretimindeki problemler için ‘verbal dispraksi’ terimi de kullanıldığı olur. Konuşma sesi bozukluğunda, fonemlerin (konuşma seslerinin) artikülasyonu anlaşılır bir şekilde oluşturulup ve birleştirilerek anlaşılır kelimelerin oluşturulamaz. Konuşma seslerinin üretimi için konuşma seslerinin fonolojik bilgisi yeterli olmalıdır. Ayrıca, artikülatör elementler (ses çıkarmada görevli çene, dudak, dil gibi organlar), solunum ve seslerinin vokalizasyonu koordineli bir şekilde kullanılabilmelidir.

Artikulasyon bozukluğu bir konuşma bozukluğudur. Fonolojik bozukluk ise daha çok dil bozukluğu olarak ele alınır. Fonolojik bozukluğu olan çocuklarda, konuşma sesleri bilgisinde ve bunları uygun şekilde kullanmasında güçlükler söz konusudur. Konuşma sesi bozukluğu olan çocukların, fonolojik bilgisinde (fonolojik bozukluk) veya konuşma ile ilgili konuşma kaslarının hareketlerini koordine etmede (artikülasyon bozukluğu) güçlükler olabilir. Artikülasyon bozukluğu olan çocuklarda, artikütör organların yeterince koordineli çalışmamasına bağlı olarak, çiğnemede, üflemede veya ağzın kapalı tutulabilme becerisinde güçlükler gözlenebilir. Motor koordinasyonun sağlayan diğer muskuler elementlerde işin içinde ise Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu tanısı eş bozukluk olarak gözlenebilir.   Bu durum, etkili bir iletişimi engelleyerek, sosyal katılımı, okul veya iş başarısını olumsuz etkiler. Belirtiler gelişimin erken döneminde başlar.

Konuşma sesi bozukluğu ile ilgili belirtiler, beyin felci, yarık damak, işitme kaybı, travmatik beyin zedelenmesi gibi diğer tıbbi veya nörolojik durumlara bağlı olmamalıdır. Konuşma sesi bozukluğunda, konuşma ve dil bozuklukları ile ilgili aile öyküsü pozitif olabilir. Konuşma sesi bozukluğu (Fonolojik bozukluk, artikülasyon bozukluğu) olan çocuklar ve gençler bir çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirilmeli ve takip edilmelidir.

 Disartri (Dysarthria)

Sıklıkla bir beyin zedelenmesinden sonra oluşan konuşmanın üretimi için gerekli kas hareketlerinin bir bozukluğu olarak tanımlanır. Konuşma üretilse bile anlaşılırlığı iyi değildir. Kelimelerin telaffuzunda, konuşmanın ritim ve hızında bozulmalar gözlenir. Bu tip çocukların iletişime motivasyonları vardır; ancak konuşma becerileri iyi değildir.

Çocukluk Çağının Konuşma Apraksisi (Verbal dyspraxia; developmental apraxia)

Çocukluk Çağının Konuşma Apraksisi, konuşma seslerinin planlanmasındaki ve oluşturulmasındaki güçlükler ile karakterize konuşmanın motor (kaslarla ilgili) bozukluğudur. Konuşmanın anlaşılırlığı azalmıştır veya yoktur. Erken dönemde bebeğin agulamasının (babbling) ve sözcük söylemesinin gecikmesi gözlenir. Ünlü seslerin üretimindeki hatalar göze çarpar. Yanlış heceler veya sözcükler üzerinde vurgu oluşturulur. Sözcükler oluştururken tutarsız hatalar yapılır. Her zaman kelimeleri aynı şekilde söyleyemezler. Sözcükleri oluşturan sesleri değiştirdikleri veya uygunsuz söyledikleri gözlenir. Cümleciklerin uzunluğu arttıkça sözcükleri çıkarmadaki güçlük artar. Kısa kelimelerin veya cümleciklerin söylenmesinde daha başarılıdırlar. Üzerinde çalıştığı cümleleri göreceli daha kolay oluştururken, cümleleri anlık kendiliğinden oluşturmada güçlükler gözlenir. Bu durum konuşmanın beyinde planlamasındaki güçlükten kaynaklandığından konuşma kasları koordineli ve doğru bir şekilde çalışmazlar. Aslında çocuğun düşündüklerinde sorun yoktur, sadece ifadesinde güçlükleri olur. Buna bağlı sözcüklerin uygun sesleri çıkarılamaz. Çocukluk Çağının Konuşma Apraksisi olan çocuklarda, gecikmiş dil gelişimi, ince motor becerilerde güçlük, heceleme, okuma ve yazma güçlükleri daha sık gözlenir. Tedavisinde daha çok konuşmanın motor planlaması ve motor öğrenmesi üzerine çalışılır.

KONUŞMA SESİ BOZUKLUĞU (FONOLOJİK BOZUKLUK, ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU) TEDAVİSİ

Konuşma sesi bozukluğu (Fonolojik bozukluk, artikülasyon bozukluğu) olan çocuklar ve gençler bir çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirilmeli ve takip edilmelidir.

  1. Eşlik eden tıbbi veya psikiyatrik bozuklukların tedavisi
  2. Annenin-babanın-çocuğun eğitimi
  3. Aile-çocuk-hekim-okul iş birliği
  4. Konuşma ve dil üzerine özel eğitim

KAYNAKLAR

Feldman HM. How Young Children Learn Language and Speech. Pediatr Rev. 2019 Aug;40(8):398-411.

Joanisse MF, McClelland JL. Connectionist perspectives on language learning, representation and processing. Wiley Interdiscipl Rev Cog Sci. 2015;6(3):235–47.

Marrus N, Hall L. Intellectual Disability and Language Disorder. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am. 2017 Jul;26(3):539-554.

McLaughlin MR. Speech and language delay in children. Am Fam Physician. 2011 May 15;83(10):1183-8.

Paradise JL, Feldman HM, Campbell TF, Dollaghan CA, Colborn DK, Bernard BS, et al. Effect of early or delayed insertion of tympanostomy tubes for persistent otitis media on developmental outcomes at the age of three years. N Engl J Med. 2001;344(16):1179–87.

Paradise JL, Feldman HM, Campbell TF, Dollaghan CA, Rockette HE, Pitcairn DL, et al. Tympanostomy tubes and developmental outcomes at 9 to 11 years of age. N Engl J Med. 2007;356(3):248–61.

Saffran JR. Words in a sea of sounds: the output of infant statistical learning. Cognition. 2001;81(2):149–69.

Thiessen ED, Girard S, Erickson LC. Statistical learning and the critical period: how a continuous learning mechanism can give rise to discontinuous learning. Wiley Interdiscipl Rev Cog Sci. 2016;7(4):276–88.

BAĞLANTILAR